8 oktober 2025
In Nederland lagen ooit elf zogenoemde schipbruggen – drijvende bruggen die bestonden uit aaneengeschakelde schepen met een wegdek erop. Historisch onderzoeker Wilke D. Schram dook in deze vergeten wereld en bundelde zijn bevindingen in het boek Schipbruggen 1600–1952. Tussen veerponten en vaste bruggen.
Daarin beschrijft hij hoe schipbruggen ooit de traditionele veerponten vervingen, maar uiteindelijk zelf plaatsmaakten voor vaste oeververbindingen.
Schakel tussen veerpont en vaste brug
Schipbruggen vormden een tussenoplossing in een tijd waarin vaste bruggen technisch of financieel niet haalbaar waren. Eerder staken reizigers, boeren en handelaren de grote rivieren over met veerponten.
Pas later namen schipbruggen die rol over, waarna zij op hun beurt weer verdwenen met de komst van vaste bruggen. Zo ontstaat een historisch lint van ontwikkelingen in de oversteekcultuur in Nederland, waarin veerponten een onmisbare eerste stap vormden.
Een van de bekendste schipbruggen lag bij Hedel over de Maas. Vanaf 1861 verving deze brug daar de toenmalige veerpont. Het boek beschrijft hoe Hedel jarenlang wachtte op deze verbinding en hoe de schipbrug uiteindelijk moest wijken voor een spoorbrug en later voor een vaste verkeersbrug.
Daarmee illustreert de geschiedenis van Hedel de voortdurende zoektocht naar betere overtochten over water.
Vergelijking met veerpont
Volgens Schram waren schipbruggen meer dan alleen verbindingen. Ze waren plekken waar mensen samenkwamen, wachtten, spraken en leefden. Naast het veerhuis en het café fungeerde de brug vaak als sociaal middelpunt.
Dat maakt de vergelijking met de hedendaagse veerpont treffend: ook daar ontstaan ontmoetingen, gesprekken en momenten van rust tussen vertrek en aankomst.
Schipbruggen kenden hun nadelen. Bij hoogwater stonden ze bol, bij laagwater hol. Bij storm of ijsvorming raakten ze beschadigd of moesten in veiligheid worden gebracht.
Vaak moest een deel van de brug worden opengelegd om scheepvaart mogelijk te maken – aanvankelijk met de hand, later met motoren. Zulke problemen onderstrepen het belang van veerponten, die in veel gevallen flexibeler waren en minder belemmeringen opleverden.
Boek nu verkrijgbaar
Het boek telt 250 pagina’s, bevat veel illustraties – deels in kleur – en kost 30 euro. Het is verkrijgbaar bij de boekhandel en via de webshop van uitgeverij Verloren. In het boek passeren alle elf Nederlandse schipbruggen de revue, samen met hun voorgangers en opvolgers, waaronder diverse veerponten.